ฝ่ายนักธรรม-วินัย
                                                กัณฑ์ที่  ๙
                                              อธิกรณสมถะ

๑.  วินัยมุขกัณฑ์ที่ ๙ ว่าด้วยเรื่องอะไร  ?  (๑๐ / ๓๘)
อธิกรณสมถะ  คือธรรมสำหรับระงับอธิกรณ์
๗.  อธิกรณ์  คืออะไร  มีกี่ประเภท  อะไรบ้าง  ?
อธิกรณ์  คือ  เรื่องที่เกิดขึ้นซึ่งต้องจัดทำให้เรียบร้อย  มี  ๔  ประเภท  คือ  วิวาทาธิกรณ์             อนุวาทาธิกรณ์  อาปัตตาธิกรณ์  และกิจจาธิกรณ์
๒.  การอุปสมบทจัดเป็นอธิกรณ์อะไรหรือไม่  ?
การอุปสมบทจัดเป็นกิจจาธิกรณ์

๓.  อธิกรณ์คืออะไร  การอุปสมบทจัดเป็นอธิกรณ์อะไร  ?
อธิกรณ์คือ  เรื่องที่ต้องจัดต้องทำ,  การอุปสมบท  จัดเป็นกิจจาธิกรณ์
๔.  อธิกรณ์คืออะไร  ใครเป็นผู้ทำอธิกรณ์ให้ระงับ  การอุปสมบทเป็นอธิกรณ์อะไร  ?
อธิกรณ์  คือ  เรื่องที่เกิดขึ้น  ที่บุคคลหรือสงฆ์ต้องจัดทำให้เรียบร้อย,  ผู้มีหน้าที่จัดทำให้อธิกรณ์ระงับนั้น  เป็นบุคคลบ้าง  เป็นสงฆ์บ้าง  แล้วแต่ชนิดของอธิกรณ์,  การอุปสมบทเป็นกิจจาธิกรณ์  ฯ
๕.  อธิกรณ์คืออะไร  เมื่อเกิดขึ้นแล้วควรปฏิบัติอย่างไร  ?
อธิกรณ์คือเรื่องที่เกิดขึ้นที่ต้องจัดต้องทำให้เรียบร้อย  เมื่ออธิกรณ์เกิดขึ้นต้องระงับด้วยวิธีระงับ  ซึ่งเรียกว่า  อธิกรณสมถะ  ๗  ประการอย่างใดอย่างหนึ่ง  ตามควรแก่อธิกรณ์นั้น
๖.  ตัสสปาปิยสิกา  ได้แก่.......................................  ใช้ระงับอธิกรณ์ข้อที่...........
ง.  กิริยาที่ลงโทษแก่ผู้ทำผิด,  ข้อที่  ๒  และ  ๓  ฯ
๗.  อธิกรณสมถะเป็นชื่อของอะไร  อะไรเป็นทางเกิดและทางระงับอาปัตตาธิกรณ์  ?
เป็นชื่อของสิกขาบทหรือของธรรมสำหรับระงับอารมณ์,  การที่ภิกษุประพฤติล่วงละเมิดสิกขาบทที่พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติไว้  นี้เป็นทางเกิดแห่งอาปัตตาธิกรณ์  การทำคืนอาบัติตามวิธีอันสำเร็จด้วยสงฆ์หรือด้วยบุคคล  นี้เป็นทางระงับของอาปัตตาธิกรณ์  ฯ
๘.  วิวาทาธิกรณ์คืออะไร   ระงับด้วยสมถะอะไร  ? (๗ / ๓๗)
วิวาทาธิกรณ์ คือวิวาท ได้แก่ การเถียงกันปรารภพระธรรมวินัย นี้จะต้องได้รับชี้ขาดว่าถูกว่าผิดอนุวาทาธิกรณ์ ความโจท หากันด้วยอาบัติ นี้จะต้องได้รับวินิจฉัยว่าจริงหรือไม่จริง  ระงับด้วยสัมมุขาวินัย  และเยภุยยสิกา ฯ
๙.  วิธีระงับอธิการณ์  ๕  อย่าง  จงเขียนมาดู
วิธีระงับอธิกรณ์  ๕  อย่าง  ตามลำดับ  คือ
๑.  สัมมุขาวินัย  วิธีระงับอธิกรณ์ในที่พร้อมหน้าสงฆ์
๒.  สติวินัย  วิธีระงับอธิกรณ์โดยยกเอาสติขึ้นเป็นหลัก
๓.  อมูฬหวินัย  วิธีระงับอธิกรณ์ที่ให้แก่ภิกษุผู้หายจากเป็นบ้า
๔.  ปฏิญญาตกรณะ  วิธีระงับอธิกรณ์โดยปรับอาบัติตามปฏิญญาของภิกษุผู้รับเป็นสัตย์
๕.  เยภุยยสิกา  วิธีระงับอธิกรณ์โดยตัดสินเอาตามคำของคนมากเป็นประมาณ
๖.  ตัสสปาปิยสิกา  วิธีระงับอธิกรณ์  โดยการลงโทษแก่ผู้กระทำผิด
๗.  ติณวัตถารกวินัย  วิธีระงับอธิกรณ์โดยกลบโทษไว้ดังกลบไว้ด้วยหญ้า
๑๐.  ติณวัตถารกวินัย  แปลและอธิบายอย่างไร
ระเบียบดังกลบไว้ด้วยหญ้า ได้แก่กิริยาให้ประนีประนอมกันทั้ง 2 ฝ่าย ไม่ต้องชำระสะสางความเดิมใช้สำหรับเรื่องยุ่งยาก เป็นเรื่องกระทบกระเทือนทั่วไป เช่นภิกษุโกสัมพีแตกกันเป็นตัวอย่าง
๑๑.  การปลงอาบัติจัดเข้าในอธิกรณสมถะข้อไหน สำหรับระงับอธิกรณ์อะไร  ?  (๑๐ / ๔๐)
  จัดเป็นปฏิญาญตกรณะ สำหรับระงับอาปัตตาธิกรณ์
๑๒.  การอุปสมบทจัดเป็นอธิกรณ์อะไร  ใครเป็นผู้ระงับอธิกรณ์นั้น?  (๑๐ / ๔๓)
จัดเป็นกิจจาธิกรณ์  และสงฆ์เป็นผู้ระงับ
๑๓.  ภิกษุเถียงกันเรื่องการแก้ไขปัญหาจราจรเป็นอธิกรณ์อะไรหรือไม่ เพราะเหตุใด?
ไม่จัดเป็นอธิกรณ์ เพราะไม่ใช่การเถียงกันเรืองปรารภพระธรรมวินัย
๑๔.  ให้บอกความหมายของคำเหล่านี้ คือ ๑) สัมมุขาวินัย  ๒)สติวินัย  ๓) อมูฬหวินัย ฯ
บอกความหมายของคำเหล่านี้คือ 
๑)  สัมมุขาวินัย วิธีระงับอธิกรณ์ในที่พร้อมหน้าสงฆ์
๒) สติวินัย วิธีระงับอธิกรณ์โดยยกเอาสติขึ้นเป็นหลัก
๓) อมูฬหวินัย วิธีระงับอธิกรณ์ที่ให้แก่ภิกษุ ผู้หายจากเป็นบ้า
๑๕.  และ ๔) ปฏิญญาตกรณะ  ๕) เยภุยยสิกา  ๖) ตัสสปาปิยาสิกา  ๗) ติณวัตถารถวินัย ฯ
๔) ปฏิญญาตกรณะ วิธีระงับอธิกรณ์โดยปรับอาบัติตามปฏิญญาของจำเลยผู้รับเป็นสัตย์  
๕) เยภุยยสิกา วิธีระงับอธิกรณ์โดยตัดสินเอาตามคำของคนมากเป็นประมาณ 
๖) ตัสสปาปิยสิกา วิธีระงับอธิกรณ์โดยการลงโทษแก่ผู้กระทำผิด
๗) ติณวัตถารถวินัย  วิธีระงับอธิกรณ์โดยกลบโทษไว้ดังกลบไว้ด้วยหญ้า ฯ
๑๖.  คำว่า วิวาทาธิกรณ์  อนุวาทาธิกรณ์  หมายความว่าอะไร ?
วิวาทาธิกรณ์ คือวิวาท ได้แก่ การเถียงกันปรารภพระธรรมวินัย นี้จะต้องได้รับชี้ขาดว่าถูกว่าผิดอนุวาทาธิกรณ์ ความโจท หากันด้วยอาบัติ นี้จะต้องได้รับวินิจฉัยว่าจริงหรือไม่จริง  ฯ
๑๗.  อาปัตตาธิกรณ์ กิจจาธิกรณ์หมายความว่าอะไร ?
อาปัตตาธิกรณ์ กิริยาที่ต้องอาบัติหรือถูกปรับอาบัตินี้จะต้องทำคืน คืนทำให้พ้นโทษ,  
กิจจาธิกรณ์  กิจธุระที่สงฆ์จะพึงทำ เช่น ให้อุปสมบทนี่จะต้องทำให้สำเร็จ ฯ
๑๘.  ภิกษุกระทำคืนอาบัติที่ต้องแล้วโดยสมควรแก่ทำจัดว่าเธอระงับอธิกรณ์อะไรด้วยสมถะข้อไหน ?
จัดว่าเธอระงับอาปัตาธิกรณ์ ด้วยสัมมุขาวินัย และปฏิญญาตกรณะ ฯ
๑๙.  ติณวัตถารถวินัย มีอธิบายอย่างไร ?
ติณวัตถารถวินัย ได้แก่ กิริยาที่ให้ประนีประนอมกันทั้ง ๒ ฝ่ายไม่ต้องชำระไม่ต้องสะสางความเดิม วิธีนี้ให้ในเรื่องยุ่งยากและเป็นเรืองสำคัญอันเป็นเครื่องกระเทือนทั่วไป ฯ
๒๐.  วิวาทธิกรณ์คืออะไร ระงับด้วยสมถะอะไร
วิวาทธิกรณ์ คือ การถกเถียงกันปรารถนาธรรมวินัยว่า อย่างนี้ถูก อย่างนี้ผิด ระงับด้วยสัมมุขาวินัย  เยภุยยสิกา ฯ
๒๑.  คำว่า วิวาทาธิกรณ์  อนุวาทาธิกรณ์  หมายความว่าอะไร ?
วิวาทาธิกรณ์ คือวิวาท ได้แก่ การเถียงกันปรารถพระธรรมวินัย นี้จะต้องได้รับชี้ขาดว่าถูกว่าผิด
อนุวาทาธิกรณ์ ความโจท หากันด้วยอาบัติ นี้จะต้องได้รับวินิจฉัยว่าจริงหรือไม่จริง  ฯ
๒๒.  อาปัตตาธิกรณ์ กิจจาธิกรณ์หมายความว่าอะไร ?
อาปัตตาธิกรณ์ กิริยาที่ต้องอาบัติหรือถูกปรับอาบัตินี้จะต้องทำคืน คืนทำให้พ้นโทษ,  
กิจจาธิกรณ์  กิจธุระที่สงฆ์จะพึงทำ เช่น ให้อุปสมบทนี่จะต้องทำให้สำเร็จ ฯ
๒๓.  ภิกษุกระทำคืนอาบัติที่ต้องแล้วโดยสมควรแก่ทำจัดว่าเธอระงับอธิกรณ์อะไรด้วยสมถะข้อไหน ?
จัดว่าเธอระงับอาปัตาธิกรณ์ ด้วยสัมมุขาวินัย และปฏิญญาตกรณะ ฯ
๒๔.  ติณวัตถารถวินัย มีอธิบายอย่างไร ?
ติณวัตถารถวินัย ได้แก่ กิริยาที่ให้ประนีประนอมกันทั้ง ๒ ฝ่ายไม่ต้องชำระไม่ต้องสะสางความเดิม วิธีนี้ให้ในเรื่องยุ่งยากและเป็นเรืองสำคัญอันเป็นเครื่องกระเทือนทั่วไป ฯ


๒๕.  สัมาขาวินัย สติวินัย อมูฬหวินัย ตัสสปาปิยาสิก ใช้ระงับอธิกรณ์อะไรได้บ้าง ?
สัมมุขาวินัย เป็นเครื่องระงับอธิกรณ์ได้ทุกอย่าง สติวินัย อมูฬหวินัย ตัสสปาปิยาสิกา  ๓ นี้ เป็นเครื่องระงับเฉพาะอนุวาทาธิกรณ์
๒๖.  ปฏิญญาตกรณะ ติณวัตถาวินัย เยภุยยสิกกา ใช้ระงับอธิกรณ์อะไรได้บ้าง ?
ปฏิญญาตกรณะ  ติณวัตถารถวินัย ทั้ง ๒ นี้เป็นเครื่องระงับอาปัตตาธิกรณ์ และใช้เป็นเครื่องระงับอนุวาทาธิกรณ์ก็ได้  เยภุยยสิกา ใช้เป็นเครื่องระงับเฉพาะวิวาทาธิกรณ์ ฯ
๒๗.  วิวาทธิกรณ์คืออะไร  ระงับด้วยสมถะอะไร ?
 วิวาทธิกรณ์ คือ การถกเถียงกันปรารภธรรมวินัยว่า อย่างนี้ถูก อย่างนี้ผิด ระงับด้วยสัมมุขาวินัย เยภุยยสิกา ฯ